Verilerin görselleştirilmesi günümüzün veri dolu dünyasında önem teşkil eden başlıklardan biridir. Ancak bu okuma, görme bozukluğu veya görme engeli yaşayan okucular için zorlayıcı ve bazen de imkansızdır. Bu nedenle tasarımcılar, grafik içeriklerini dokunsal grafikler haline getirerek erişilebilirliği artırmaya çalışmışlardır. Fakat bu dönüşümün gerçekleştirilmesi oldukça karmaşıktır. Sürecin tamamlanabilmesi için farklı yazılımların birlikte kullanılması gerekmektedir. Genellikle grafikler Adobe Illustrator gibi programlarla hazırlanmakta, ardından başka bir uygulamayla Braille formatına dönüştürülmektedir.
Bu süreci kolaylaştırmak amacıyla, araştırmacılar yeni bir araç geliştirdi. Tactile Vega-Lite adı verilen bu araç, elektronik tablo programlarından veri alarak hem görsel hem de dokunsal grafik üretimi gerçekleştirebiliyor. Bu yazılım, tasarımcılara ve eğitimcilere yönelik erişilebilir grafik üretimini hızlandırmak amacıyla belirli tasarım kurallarını otomatik olarak uygular hale getiriyor.1
Tactile Vega-Lite’ın temel hedefi, düşük görme kapasitesine sahip kullanıcılar için grafiklerin daha anlaşılır olmasını sağlamaktır. Örneğin ülkeler arasındaki asgari ücret farklarını gösteren çubuk grafikler ya da yıllara göre ülkelerin GSYİH değişimini sunan çizgi grafikler bu yazılımla kolayca dokunsal hale getirilebilir. Tasarımlar tamamlandıktan sonra Braille yazıcılarıyla çıktı alınarak kullanıcıya sunulabilir.
Bu yaz baharında, araştırma ekibi Tactile Vega-Lite projesini ‘Bilgisayar Sistemlerinde İnsan Faktörleri Konferansı, Bilgisayar Makineleri Derneği’ adlı konferansta sunacak. Ayrıca çalışma, arXiv platformunda ön baskı olarak da yayımlandı. Projenin baş yazarı, bu sistemin hem profesyonel tasarımcıların detaylı ihtiyaçlarına hem de eğitimcilerin pratik çözümler üretme beklentilerine yanıt verdiğini belirtiyor.
Tactile Vega-Lite, 2017’de geliştirilen Vega-Lite isimli grafik motorunu temel alıyor. Bu yeni versiyon, verileri hem dijital hem de dokunsal grafik biçiminde sunabiliyor. MIT’de doktora sonrası araştırmacı olarak çalışan Jonathan Zong, sistemin boşluklar, düzen, yüzey dokusu ve Braille dönüşümü gibi detaylarda sezgisel öneriler sunduğunu ifade ediyor. Böylece kullanıcıların ileri düzey teknik bilgiye sahip olmadan grafik üretebilmesini mümkün hale getiriyor.
Kullanıcılar program içerisinde bulunan kod düzenleyici sayesinde eksen etiketleri, semboller ve diğer grafik ögeleri kolaylıkla değiştirilebiliyor, basit komutlarla tasarımları hızla özelleştirebiliyorlar. Örneğin, grafik üzerindeki bir çubuğun yüzey desenini “dottedFill” yerine “verticalFill” olarak değiştirmek yalnızca kısa bir kod satırıyla yapılabiliyor.
Araştırma ekibi, programın arayüzünü geliştirerek kod bilgisi olmayan kullanıcılar için daha basit bir hale getirmeyi planlıyor. Ayrıca, kullanıcıların dokunsal grafiklerin Braille yazıcıdan nasıl çıkacağını önceden görebilmeleri için yazıcıya özel önizleme seçenekleri sunmayı hedefliyorlar.2
Her ne kadar Tactile Vega-Lite dokunsal grafik üretim sürecini büyük ölçüde hızlandırsa da, araştırmacılar nihai kontrolün uzman kişilerce yapılması gerektiğini vurguluyor. İnsan denetimi, erişilebilirlik kurallarına uygunluğun sağlanması açısından kritik önem taşıyor.
Font to Dot firmasının sahibi ve projeye dışarıdan katkıda bulunan Stacy Fontenot, bu tarz yazılımların dokunsal grafik üretimini kolaylaştırarak görme engelli Tactile Vega-Litebireylerin bilgiye eşit erişimini desteklediğini belirtiyor. Fontenot’a göre, standartlara uygun grafiklerin üretimi hem içerik tutarlılığı sağlar hem de kullanıcı deneyimini artırır.
Kaynaklar