Geleneksel enerji kaynaklarının tükenme ve büyük oranda atmosfere zararlı gazlar salma niteliğinde olmasından; yenilenebilir enerji kaynaklarını tespit etme ve hayata geçirme gereksinimi tüm dünyada ortak bir sorun haline gelmiştir. Rüzgar, güneş, biyokütle başlıca alternatif çözümler arasındadır.1 Ülkemizin özellikle geniş yüzölçümü ve iklim özelliklerinin zengin olması çiftçilikte ve tarımda diğer sektörel alanlara göre daha ileride olma potansiyelini her zaman taşır. Bununla birlikte tarım ve hayvancılık sektöründe ortaya çıkan atıkların biyokütle enerjisi olarak değerlendirilmesi enerji arzının düşürülmesine katkı sağlayacağı açıktır.
Hayvanların organik atıkları (gübre) biyokütle enerjisi olarak kullanılabilir. Biyokütlenin bakteriler ile girdiği reaksiyon sonucunda ortaya çıkan gaz ise biyogaz olarak tanımlanır ve temiz bir enerji kaynağıdır. Biyogaz; renksiz, yanıcıdır ve temel bileşenleri CO2, CH4 az miktarda da H2S, N2, O2, CO gazlarından meydana gelmektedir. Biyogaz, bütün organik atıklardan üretilebilse de kanatlı hayvanların gübresinden verimi daha yüksek elde edildiğinden enerji üretimi için bu tür çiftliklerin sayısının artırılması önemlidir.
Çizelge 1. Bazı hayvan türlerinin gübresinden biyogaz üretim potansiyeli.
| Gübre Cinsi | Gübre miktarı (ton) | Biyogaz potansiyeli (m3) |
| Sığır | 1 | 33 |
| Koyun | 1 | 58 |
| Kanatlı hayvan | 1 | 78 |
Kanatlı hayvanların gübresi büyükbaş ve küçükbaş hayvanların gübresinin ton başına biyogaz potansiyeli daha fazladır (Çizelge 1). Kümes hayvanlarının dışkılarında; nitrojen, karbon ve azot içeriği olarak zengin olması, düşük lif içermesi, yüksek pH’a sahip olması ve biyogaz üretimi sırasında bakteriler tarafından sindirilebilir besinlerin hala olmasından kaynaklı biyogaz üretimi daha verimlidir.
Kanatlı hayvanlardan oldukça verimli bir kazanç sağlanır. Örneğin, Türkiye Aksaray ilinde kanatlı hayvanlardan üretilen 512 bin m3 biyogazın tamamından üretilen 2 milyon kWh elektrik enerjisi ile yaklaşık bir yılda 4 milyon TL kazanılır.2 Bu alanda yeni projelerin oluşturulmasına imkan sağlamak ve desteklemek yenilikçi fikirlere zemin hazırlayacaktır.
Ülkemizin çiftlik hayvanları bakımından iyi bir potansiyele sahip olması ve onu biyogaza çevirmenin sadece ekonomik olarak değil doğamızın temizliği ve toprak verimliliği açısından da değerlendirilmelidir. Oluşan gübreler azot, fosfor, zararlı mikroorganizma, büyüme hormonu ve antibiyotik içerdiğinden doğru yönlendirilmediği takdirde çevreye büyük oranda zarar verir ki çoğu zaman bu atıklar ya çevreye salınır ya da yakılır.3 Bu zararlı atıklar yeraltı sularına ulaşarak canlıların hayatını tehlikeye atmaktadır. Tavuk gübresi toprak için faydalıdır ancak fermente olmadan toprağa verilmesi toprağın tuz oranının artmasına sebep olur.
Gübreden anaerobik fermantasyon ile biyogaz elde edilmesinden sonra geri kalan materyal (organik gübre) toprak için daha elverişlidir.4
Bioenerji için ülkemizde bazı gelişmeler olsa bile tarım alanlarında, çiftliklerde görülen bakımı kolaylaştırmak adına teknolojik gelişmelerle çiftçiyi desteklemek ve teşvik etmek bu alanda daha fazla ilerlemenin önemli bir parçasıdır. Çevreyi kirleten ve günden güne küresel ısınmaya sebep olan diğer alternatif enerji türlerinin aksine daha güvenilir olmasıyla ön plana çıkmaktadır.
Kaynaklar
- Şenol, H., Elibol, E. A., Açıkel, Ü., & Şenol, M. (2017). 2016’da Türkiye’de Kanatlı Hayvanlardan Üretilebilecek Biyogaz ve Elektrik Enerji Potansiyeli. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 6(1), 1-11.
- Yapılcan, H. E., & Bakırtaş, H. (2024). Aksaray ilinde küçükbaş ve kanatlı hayvan gübresi temelinde biyogaz potansiyelinin belirlenmesi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 13(1), 107-115.
- https://acikders.ankara.edu.tr/mod/resource/view.php?id=36723
- Şentürk, İ. (2024). Manisa İli Hayvan Potansiyelinin Enerji Üretimi Amacıyla Kullanılabilirliğinin Araştırılması. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 2(2), 144-151.