NASA’nın Perseverance Mars yüzey aracı misyonundaki bilim insanları, altı tekerlekli yüzey aracının Şubat ayında Mars’a inişinden bu yana üzerinde ilerlemekte olduğu ana kayanın büyük olasılıkla kırmızı sıcak magmadan oluştuğunu keşfettiler. Bu keşif, Jezero Krateri ve gezegenin geri kalanının tarihindeki kritik olayları anlamak ve doğru bir şekilde tarihlemek için çıkarımlar içermektedir. Bununla birlikte ekip, kraterdeki kayaların çağlar boyunca su ile birçok kez etkileşime girdiği ve bazılarının organik moleküller içerdiği sonucuna vardı. Bu ve diğer bulgular New Orleans’taki Amerikan Jeofizik Birliği sonbahar bilim toplantısında bir haber brifingi sırasında sunuldu.
Perseverance Mars’a inmeden önce bile, misyonun bilim ekibi bölgedeki kayaların kökenini merak etmiştir. Bunlar tortul mu yoksa muhtemelen eski bir nehir sistemi tarafından bölgeye taşınan mineral parçacıklarının sıkıştırılmış birikimi mi? Şimdi soyu tükenmiş bir Mars yanardağından yüzeye yükselen lav akıntılarında doğan magmatik nerede?
Pasadena’daki Caltech’ten Perseverance Projesi’nde görevli bilim insanı Ken Farley: “Cevabı asla bulamayacağımız konusunda umutsuzluğa kapılmaya başlamıştım. Ama sonra PIXL cihazımız (Planetary Instrument for X-ray Lithochemistry, X-ışını Litokimyası için Gezegensel Alet) ‘Güney Séítah’ lakaplı bölgeden aşınmış bir kaya parçasına baktı ve her şey netlik kazandı: Kayanın içindeki kristaller somut kanıt sağladı.” dedi1.
Perseverance’ın robotik kolunun ucundaki matkap, PIXL gibi diğer aletlerin bunları incelemesine izin vermek için kaya yüzeylerini aşındırabilir veya taşlayabilir. PIXL, kayaların temel bileşimini haritalamak için X-ışını floresanını kullanır. 12 Kasım’da PIXL, bilim ekibinin yüzey aracının matkabını kullanarak karot örneği almayı seçtiği bir Güney Séítah kayasını analiz etti. PIXL verileri, “Brac” lakaplı kayanın, piroksen kristalleri tarafından yutulmuş olağandışı bir bollukta büyük olivin kristallerinden oluştuğunu gösterdi.
Farley: “İyi bir jeoloji öğrencisi size, böyle bir dokunun, kristallerin yavaş yavaş soğuyan bir magmada (örneğin kalın bir lav akışı, lav gölü veya magma odası) büyüyüp yerleşmesi ile oluşan kayayı gösterdiğini söyleyecektir. Daha sonra kaya birkaç kez su tarafından değiştirilmiştir ve bu onu gelecekteki bilim insanlarının Jezero’daki olayları tarihlendirmesine, suyun yüzeyde daha yaygın olduğu dönemi daha iyi anlamasına ve gezegenin erken tarihini ortaya çıkarmasına izin verecek bir hazine sandığı haline getirdi. Mars Numune İadesi görevi, aralarından seçim yapabileceğiniz harika şeylere sahip olacak.” dedi.
Çok amaçlı Mars Numune İadesi görevi, antik mikroskobik yaşam arayışı içinde Mars’tan kaya örnekleri toplayan Perseverance ile başladı. Perseverance’ın 43 numune tüpünden altısı bugüne kadar mühürlendi. Dördü kaya çekirdekli, biri Mars atmosferine sahip ve biri de yüzey aracının Dünya’dan getirmiş olabileceği herhangi bir kontaminasyonu gözlemlemek için tanık malzeme içeriyordu. Mars Numune İadesi görevi, seçilmiş tüpleri, nesiller boyunca bilim insanlarının Mars’a göndermek için çok büyük olan güçlü laboratuvar ekipmanlarıyla çalışabilecekleri Dünya’ya geri getirmeyi amaçlıyor. Olivince zengin kayanın yüzeyde soğuyan kalın bir lav gölünde mi yoksa daha sonra erozyonla açığa çıkan bir yeraltı odasında mı oluştuğu belirlenecek.
Organik Moleküller
Mars Numune İadesi görevi için harika bir haber de SHERLOC (Scanning Habitable Environments with Raman & Luminescence for Organics & Chemicals, Organikler ve Kimyasallar için Raman ve Lüminesans ile Yaşanılabilir Ortamları Tarama) cihazı tarafından organik bileşiklerin keşfidir. Karbon içeren moleküller sadece SHERLOC tarafından analiz edilen aşınmış kayaların iç kısımlarında değil, aynı zamanda aşındırılmamış kayaların üzerindeki tozlarda da bulunmaktadır.
NASA’nın Güney Kaliforniya’daki Jet İtki Laboratuvarı’nda SHERLOC baş araştırmacısı Luther Beegle, “Curiosity ayrıca Gale Krateri içindeki iniş alanında organik maddeler keşfetti. SHERLOC’un hikayeye eklediği şey, organiklerin kayalar içindeki mekansal dağılımını haritalama ve bu organikleri orada bulunan minerallerle ilişkilendirme yeteneğidir. Bu, organiklerin oluştuğu ortamı anlamamıza yardımcı olur. Tanımlanan organiklerin üretim yöntemini belirlemek için daha fazla analiz yapılması gerekiyor.” dedi.
Hem Gale hem de Jezero Kraterlerinde antik kayaların içindeki organiklerin korunması, kökeni ne olursa olsun, potansiyel biyolojik işaretlerin de (geçmişteki veya şimdiki yaşam belirtileri) korunabileceği anlamına gelir. Beegle, “Bu, numuneler Dünya’ya dönene kadar çözülemeyecek bir soru, ancak organiklerin korunması çok heyecan verici. Bu örnekler Dünya’ya geri döndüğünde, uzun yıllar bilimsel araştırma ve keşif kaynağı olacaklar.” dedi.
Radargram
Perseverance kaya çekirdekli örnekleme yetenekleriyle birlikte, ilk yere nüfuz eden radarı Mars’ın yüzeyine getirdi. RIMFAX (Mars’ın Yeraltı Deneyi için Radar Görüntüleyici), yaklaşık 10 metre derinliğe kadar yeraltı özelliklerinin bir radargramını oluşturur. Bu ilk yayınlanan radargram için veriler, yüzey aracı Crater Floor Fractured Rough jeolojik biriminden Séítah jeolojik birimine doğru bir sırt çizgisi boyunca ilerlerken toplandı.
Sırt çizgisi, görünür bir aşağı eğime sahip birden fazla kaya oluşumuna sahiptir. RIMFAX verileriyle, Perseverance bilim insanları artık bu açılı kaya katmanlarının yüzeyin çok altında aynı açıda devam ettiğini biliyorlar. Radargram ayrıca Crater Floor Fractured Rough’un altındaki Séítah kaya katmanları projesini de gösteriyor. Sonuçlar, bilim ekibinin Séítah’ın oluşumunun Crater Floor Fractured Rough’dan önce geldiğine dair inancını daha da doğruluyor. Jeolojik özellikleri yüzeyin altında bile gözlemleme yeteneği, ekibin Mars’taki jeolojik haritalama yeteneklerine yeni bir boyut katıyor.
Kaynak:
https://phys.org/news/2021-12-perseverance-mars-rover-discoveries.html