Orman yangınları hali hazırda küresel bir tehdit. Münih Teknik Üniversitesi’nde Ekosistem Dinamikleri Profesörü olarak görev yapan Rupert Seidl: “İklim değişikliğinin ilerleyişine bakılırsa çok daha fazla ve büyük ebatlarda orman yangınları göreceğimiz bir geleceğin başlangıcındayız.” demişti.
Dünyamızın birçok yerinde orman yangınları ekosistemin doğal bir parçasıdır ki bunu o bölgelerde yaşayan bazı bitki türlerinin geçirmiş olduğu; kambiyumlarını* koruyacak kalın lignit kabuklara sahip olma ya da ateşin sıcaklığını algılayınca açılıp sporlarını serperek etkilenen ağaçlık alanda hızlı bir yenilenme sağlayacak özel kozalaklara sahip olma gibi adaptasyonlardan da anlayabiliriz.
Yapay zeka ekosistem tiplerini simüle ediyor
İklim, orman yangınları ve orman ekosisteminin diğer unsurları arasındaki etkileşimlerin oldukça karmaşık olduğunu söyleyen Profesör Seidl, ayrıca farklı tip etkileşimleri uygun bir biçimde kayda alabilmemiz için gelişmiş, işlem bazlı simülasyonlara ihtiyaç duyduğumuzu da açıklamıştı. Münih Teknik Üniversitesi’nde geliştirilen bir teknik de bu karmaşık simülasyonların kullanım alanlarını önemli ölçüde artırabilmemiz için yapay zeka kullanmayı bünyesinde barındırıyor.
Bu teknik, karmaşık simülasyon modellerinin davranışlarını mümkün olduğunca efektif bir biçimde taklit edebilmeyi bir nöral ağa öğretmeyi içeriyor. Nöral ağ, ekosistemin farklı çevresel etkilere nasıl tepki verdiğini temel alarak öğreniyor ancak bunu büyük ölçekli simülasyon modelleri için gerek olan bilgi işlem gücünün yalnızca küçük bir kısmını kullanarak yapıyor. Bilim insanı Dr. Werner Rammer: ”Bu bize milyonlarca hektara yayılmış orman alanlarını incelememizi sağlayacak yüksek çözünürlüklü simülasyonlar sağlıyor.” diyor.
Yellowstone Ulusal Parkı için öngörü
Dr. Rammer ve ekibi tarafından yapılan çalışmalar arasında dünyaca ünlü Yellowstone Ulusal Parkı’nı da içeren “Büyük Yellowstone Ekosistemi (GYE)” hakkında yapılmış olan simülasyonlar da bulunuyor. 1988 yangınında yaklaşık 1 milyon hektarlık alanını kaybetmiş olan Rocky Dağları bugüne kadar yenilenebilmiş ve 8 milyon hektarlık bir alanı kaplamaktadır1. Amerikalı meslektaşlarıyla beraber çalışmalar yapan Münih Teknik Üniversitesi araştırmacıları, 21. yüzyılda gerçekleşebilecek farklı iklim senaryolarının bölgedeki orman yangını çıkma sıklığını ve ormanın hangi bölgelerinin olası bir yangından sonra yenilenemeyeceğini araştırdılar.
Yapılan çalışma gösterdi ki “iklim değişikliği senaryosu” baz alındığında bu yüzyılın sonuna kadar bölgedeki ormanlık alanın yüzde 28 ila 59 arasında azalacak. Özellikle, orman sınırına yakın ağaç türlerinin yangınlara karşı daha az adapte olması ve Yellowstone Platosu’nun düz topografyası yüzünden yangının ilerleyişinin tabi yoldan durmaması bu tarz bölgelerin bu senaryodan daha çok etkilenmesine yol açacak1.
İklim değişikliği orman ekosistemlerinde ciddi değişimlere yol açıyor
Simüle edilen ormandaki yenilenmelerin sekteye uğramasının birkaç sebebi var:
- Yangınların daha geniş alanlara yayılması sebebi ile sağ kalan ağaçlıklar arası mesafeler artarsa sağ kalan ağaçların tohumlarını salabileceği alan da az olacak.
- Eğer iklim gelecekte daha sıcak ve daha kurak olursa genç ve dayanıksız ağaçlar hayatta kalamayacak ve eğer çok fazla yangın çıkarsa ağaçlar tohum saçacak yaşa (bölgedeki ağaç nüfusunun %80’ini oluşturan Kontorta Çamı için bu süre yaklaşık olarak 17 yıldır) ulaşamayacak.
“2100’lü yıllara doğru GYE son 10.000 yılda değiştiğinden daha fazla değişmesi bekleniyor ve böylece bugün gördüğümüzden çok daha farklı olacak. Bugünün orman bitki örtüsünün kaybı ekosistemde depolanan karbonun atmosfere salınması ve de biyoçeşitliliğin, ormanların dinlendirici manzarasının kaybı demektir.” diyor Dr. Rammer.
Bu verilerin ışığında GYE gelecekte, yakın geçmişten oldukça farklı olacağını; karbon ve biyoçeşitlilik adına oldukça negatif değişimler göreceğimizi anlıyoruz.
*Bitkilerde enine büyümeyi sağlayan meristem hücrelerden meydana gelen doku.
Kaynaklar
- Rammer, W., Braziunas, K. H., Hansen, W. D., Ratajczak, Z., Westerling, A. L., Turner, M. G., & Seidl, R. (2021). Widespread regeneration failure in forests of Greater Yellowstone under scenarios of future climate and fire. Global Change Biology, May, 1–13. https://doi.org/10.1111/gcb.15726
- https://abc7news.com/yellowstone-bear-attack-yellow-stone-national-park-wyoming/10717970/
- https://phys.org/news/2021-07-climate-forests-future.html