Latincede ‘beyaz’ anlamına gelen albus kelimesinden türeyen albedo, herhangi bir yüzeyin, üzerine düşen ışığı yansıtma yeteneğidir. Yüzeyin rengi ve dokusu, güneş ışığının geliş açısı ve iklimsel koşullar, yüzey albedosunu etkileyen faktörlerdendir. Yüzey albedosu, Güneş’ten gelen enerjinin ne kadarının yeryüzünde tutulduğunu veya uzaya geri yansıtıldığını belirleyerek, bölgesel enerji dengesinde kritik bir rol oynar Ağaçsız alanlar ışığın büyük bir kısmını yansıtırken, ormanlık bölgeler ışığın büyük bir kısmını soğurarak daha fazla ısınmaya sebep olur. Bu nedenle yanlış yerlerde yapılan ağaçlandırmalar, yüzey albedosunu düşürerek yüzeyin fazla ısınmasına ve enerji dengesinde değişime yol açar.
İklim değişikliğini önlemeye yönelik yapılan eylemleri kapsayan Doğal İklim Çözümleri (NCS), biyoçeşitliliğin korunması, küresel ısınmanın önlenmesi, sera gazı salımlarının azaltılması, su ve toprak kalitesinin artırılması gibi çeşitli konularda projeler yürüterek doğayı korumayı hedeflemektedir.
Özellikle ağaçlandırma ve bitki örtüsünün yeniden oluşturulması gibi projelerle varlık gösteren NCS, bu projelerde biyokimyasal bir faktör olan CO2 emisyonunu dikkate alırken albedo gibi diğer biyofiziksel faktörleri çoğu zaman göz ardı etmektedir. Bu durum, projelerin iklim üzerindeki potansiyel etkilerinin olduğundan fazla görünmesine sebep olmaktadır. Araştırmacılar, bu projeleri albedo etkisi de hesaba katılarak analiz ettiklerinde, sonuçların beklenenden oldukça farklılaştığını gözlemlemişlerdir.
Yakın zamanda Nature Communications’ta yayımlanan bir araştırmada, 172 adet ağaçlandırma ve bitki örtüsünün yeniden oluşturulması projesinin iklim faydaları yüzey albedosu dahil edilerek yeniden değerlendirilmiştir. Bunun sonucunda bu projelerin %10’undan fazlasında yüzey albedosunun iklim üzerindeki olumlu etkilerini tamamen yok edebileceği, yaklaşık %25’inde de yarı yarıya azaltabileceği yerlerde olduğu belirlenmiştir. Bunun yanı sıra projelerin %9’unda ise yüzey albedosunun olumlu etkisi gözlenmiştir.
Bir bölgenin ağaçlandırma sırasında karbonun atmosferden uzaklaştırılması ve albedo değişimi faktörlerinin uzun vadede oluşturdukları net iklim faydasını izlemek önemlidir. Yeniden ağaçlandırma projelerinde karbon yakalama zamanla artarak iklime katkı sağlarken albedo değişimi bu katkıyı azaltmaktadır. Ağaçların büyümesiyle karbon giderimi oranı artar ve tekrar baskın unsur haline gelir. Bu sebeple net CO2e (karbondioksit eşdeğeri) etkisi zamanla artar.
Gönüllü Karbon Piyasası (VCM) protokollerinde albedo etkisinin de hesaba katılması bir zorunlu bir adım olduğunu göstermektedir. Bu soruna yönelik üretilen farklı stratejilerden biri Hasler harita verilerini kullanarak albedo kayıplarının az olduğu yerleri belirleyip burada yapılması planlanan projelere öncelik vermektir.
Ağaçlandırmanın yanı sıra ağaçların türü ve yaşı de yüzey albedosunu değiştirmektedir. Forest Ecology and Management dergisinde yayınlanan araştırmada, 2025 yılında Landsat 8 uydu verileri kullanılarak Kıtasal ABD’deki (CONUS) en uygun ağaç türleri karbon ve albedo etkileri birlikte ele değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçları Kuzeydoğu Amerika’da albedonun etkili olması sebebiyle iğne yapraklı ağaç türleri yerine akçaağaç, kayın ve huş gibi yaprak döken ağaç türlerinin dikiminin önümüzdeki 25 yıl içinde hektar başına ortalama 21,7 Mg ortak karbon-albedo faydası sağlayabileceğini göstermiştir.
Sonuç olarak, iklim değişikliklerini en aza indirmek için yapılan planlamalarda etkileyici tüm faktörleri doğru şekilde tanımlamak ve bunlara uygun stratejiler geliştirmek büyük bir önem taşımaktadır. Yüzey albedosu, şimdiye kadar yeterince değerlendirilmemiş olup bundan sonra sürece dahil edilmesi yapılacak projelerin etkinliği açısından kritiktir.
Kaynaklar
- Riley, L. M., Cook-Patton, S. C., Albert, L. P., Still, C. J., Williams, C. A., & Bukoski, J. J. (2025). Accounting for albedo in carbon market protocols. Nature Communications, 16(8810).
- Johnson, L. K., Yang, Z., Erb, A., Bright, R. M., Domke, G. M., Frescino, T. S., Schaaf, C. B., & Healey, S. P. (2025). İntegrating albedo offsets in reforestation decisions for climate change mitigation outcomes in 2050: A case study in the USA. Forest Ecology and Management, 587, 122699.