İklim değişikliğinin temel sebebi fosil yakıt kullanımından kaynaklanan sera gazlarıdır. Öyle ki iklim değişikliğini önlemek adına Avrupa Birliği (AB) üye ülkeleri sera gazı seviyesinin 1990’daki seviyesine kıyasla %55 oranında azaltmasına yönelik bir yasa dahi çıkarttı.1
Araştırmacılar, sera gazlarının ve hatta fosil yakıt türlerinin kullanımının iklim değişikliğini nasıl etkilediğini ya da sağlığımızı ne derece bozduğunu belirlemek için birtakım metotlar geliştirdiler. İlk olarak bir ülkenin enerji kaynaklarından ne kadar yararlandığı ve bunun sonucunda atmosfere hangi tür kirleticilerin salındığı saptanır. Ayrıca her kirletici için birim enerji başına ne kadar kirli madde açığa çıktığını gösteren bir emisyon faktörü belirlenir. Bundan sonra emisyon faktörleri karbondioksit (CO2) baz alınarak karşılaştırılır. Böylece bir enerji kaynağından açığa çıkan kirleticilerden insan sağlığına zararlı olan gazların da ne kadar açığa çıktığı gözler önüne serilir. Örnek olarak enerji ihtiyacını gidermek için kömür kullanıldığında CO2 gibi atmosfere zararlı kirleticilerin yanı sıra PM2.5 gibi insan sağlığına zararlı kirleticiler de açığa çıkmaktadır.
Sıradaki adım ise hangi kirleticilerin insan sağlığına ne kadar zararlı olduğunu belirlemektir. Öncelikle bir bölge ve bu bölgedeki hava kirliliğine bağlı ölüm sayısı belirlenir. Kirleticilerin hava kirliliğindeki ve ölümdeki payı bulunur. Bu sayede bir ton emisyon başına ölüm değerine ulaşılır. PM2.5 kirleticisi üzerinden devam edecek olursak bu değer bize bir ton PM2.5 açığa çıktığında meydana gelen ortalama ölüm sayısını verecektir. Bu şekilde herhangi bir enerji kaynağının ekonomik maliyetinin yanı sıra insan canıyla ödenen maliyeti fark edilmektedir.
İnsan canıyla ödenen maliyeti somut bir sahaya indirgeyecek olursak ülkelerin politikalarını belirlerken insan canına önem vermelerine ek olarak gerçek anlamda dikkat etmelerini zorunlu kılacak birtakım sonuçlara varılacaktır. Bunun için ölüm oranlarını ülkeden ülkeye değişiklik gösteren istatistiksel yaşam değeri ile hesaplama yapılmalıdır. Sonucunda fosil yakıtlar gibi kullanımından kaçınılması gereken enerji kaynaklarının faturaya yansıyan rakamların ötesinde insan sağlığına ve dolayısıyla bir ülkenin ekonomisine vurduğu darbe gözler önüne serilmiş olacaktır.
Tüm bu hesaplamalardan çıkarılacak ders AB ülkelerinin iklim değişikliği karşıtı hamlelerinde yalnızca atmosfere verilen zarara odaklanmaktansa sağlık alanında meydana gelecek değişiklikleri dikkate alması gerektiğidir. Ayrıca AB üyesi ülkeler arasında Doğu Avrupa’daki ülkelerin Batı Avrupa’daki ülkelere kıyasla sağlık etkisinin 10 kata kadar daha fazla olduğu sonucuna varılmıştır. Bunun temel sebebinin ise fosil yakıtların mevzubahis ülkelerde çok daha fazla ve verimsiz kullanımı olduğu görülmüştür.3
Bu çarpıcı sonuç yalnızca Avrupa’da değil tüm dünyada enerji politikalarının ekonomi ile birlikte sağlığı da içermeleri adına adeta ders niteliğindedir. Araştırmalar doğrultusunda yenilenebilir enerji kaynaklarına gerçekleşen yönelimin artık bir tercihten çok zorunluluk haline geldiği anlaşılmaktadır.
Kaynaklar
- European Union 2021 Establishing the framework for achieving climate neutrality and amending Regulations (EC) No 401/2009 and (EU) 2018/1999
- https://techxplore.com/news/2025-07-energy-efficient-strategies-health-benefits.htm
- Pei, G., Buonocore, J. J., Salimifard, P., Sousa, B., Ferguson, L., & Allen, J. G. (2025). Assessing the climate and health impacts of energy consumption in European Union countries. Environmental Research Letters, 20(6), 064027.